Yararlı ve Zararlı Cemiyetler Nelerdir?

Cemiyet genellikle ortak bir amaç uğruna birden fazla bireyin bir topluluk halinde birleştiği bir toplumdur. Milli Mücadele dönemlerinde farklı görüşlere ve farklı amaçlara hizmet eden cemiyet bulunuyordu. Bu cemiyetlerin bir kısmı yararlı iken bir diğer kısmı ise zararlı cemiyetler olarak kabul edilmekteydi.

Yararlı Cemiyetler Nelerdir?

• Osmanlı İmparatorluğunun hukuk sistemine göre hareket eden yasal kurumlar
• Kurtuluş savaşı mücadelesine zemin oluşturmak amacıyla çalışmalar yapmak
• Faaliyetler arasında yayın organları ve basın olması
• Yararlı cemiyetler farklı gruplarda yer alsa da bütün bu yararlı cemiyetler Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumeli
• Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti altında tek bir topluluk altında faaliyet göstermiştir.
• Bir bölgeden değil bölgesel olarak çalışmalarına devam etmişlerdir.
• Milliyetçilik duyguları esas alınarak oluşturulmuşlardır.

• Kars İslam Şurası:

Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulmuş olan ilk yararlı cemiyet olarak bilinmektedir. Kars bölge sınırları içeresinde Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra kurulmuş ve bölgede sorunlara neden olan Ermeni çetelerine karşı ciddi mücadeleler vermişlerdir.

• Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:

Edirne merkezli olan bu cemiyet, kuruluş amacı olarak Trakya bölgesinde bulunan Yunanlı ve Rumlara karşı Trakya bölgesini savunmaktır. Lüleburgaz ve Edirne kongreleri düzenlenmiş ve Osmanlı Devletinin yıkılması durumuna karşı olarak Trakya Cumhuriyeti adı altında yeni bir devlet kurma amacı olan bir cemiyettir.

• İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:

İzmir’in Mondros Ateşkes Anlaşmasından sonra Yunanlılara verilmesinin duyulmasından sonra kurulan yararlı cemiyettir. 1918 yılında kurulan bu cemiyetin amaçları ise Başta İzmir ve çevresinde bulunan bütün bölgeleri Yunanlılara karşı canla başla savunmak. En dikkat çeken savunma yöntemlerinin başında basını kullanarak Ege Bölgesinin Türklere ait olduğunu dünyanın her bölgesine ilan etmeleridir. Alaşehir ve Balıkesir kongrelerinde önemli rol oynayan bu cemiyet silahlı direniş gösteren cemiyetlerden bir tanesidir.

• İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti:

İzmir’de kurulan bu cemiyet, İzmir’i Yunanlılara verilmesini engellemek amacıyla kurulmuştur. Batı Anadolu bölgelerinde kongrelerin kurulmasında etkin rol oynamış ve İzmir ve çevresini Yunanlılara karşı savunmuştur.

• Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:

İstanbul merkeziyeti olan bu cemiyetin Elazığ ve Erzurum’da şubeleri bulunmaktadır. Cemiyetin en önemli amacı Mondros Ateşkes Antlaşmasında Doğu Anadolu bölgesinde kurulması hayal edilen Ermeni Devletinin kurulmasına karşı milli mücadele vererek engellemektir. En önemli amaçlarından bir tanesi Erzurum Kongresinin kurulmasını sağlamıştır.

• Trabzon Müdafaza-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti:

Trabzon merkezli bir cemiyettir ve Trabzon ve çevresinde bulunan illerin Ermeni ve Rum çetelerine karşı milli mücadele içinde savunmak amacıyla kurulmuştur. Erzurum Kongresinin kurulmasında büyük yardımları olan bir cemiyettir.

• Kilikyalılar Cemiyeti

İstanbul merkezli olan Kilikyalılar cemiyeti Adana ve çevresinde bulunan illerin Ermeni ve Fransızlara karşı savunmak amacıyla kurulan yararlı cemiyettir.

• Milli Kongre Cemiyeti:

Doktor Esat Işık tarafından İstanbul’da kurulan milli kongre cemiyeti, basın yollarını kullanarak işgallerin protesto edilmesini sağlayarak bu durumu bütün dünyaya duyurmaktır. Kuva-yi milliye konusunu ilk kez ele alan özel bir cemiyettir.

Zararlı Cemiyetler Nelerdir?

A Azınlıklar Tarafından Kurulan Zararlı cemiyetler

• Anadolu’da başlayan işgallerin ateşleyicisi konumundadırlar
• Cemiyetlerin amaçları birden fazla bağımsız devletçikler oluşturmak
• Wilson İlkelerine göre hareket ettiler
• İtilaf devletleri aleyhine destekte bulundular
• Sahte belgeler ortaya atarak bölgelerde azınlıkta olsalar dahi çoğunluk gibi gösterdiler
• Türk milletini yıpratarak zorunlu göçe zorlamak istediler.

• Mavri Mira Cemiyeti:

Rumlar tarafından İstanbul’da kurulan bu cemiyetin amacı Büyük Yunanistan Krallığını kurma hayali peşinden gittiler. Göçmenler komisyonu, Rum okulları ve Yunan Kızılhaç tarafından yoğun destek aldılar

• Pontus Rum Cemiyeti:

Trabzon merkezli olan bu cemiyet, Karadeniz bölgesinde bulunan bütün bölgelerde yayılmıştır. Batum ve İnebolu’ya kadar geniş bir toprakları içinde bulunduran Rum Devletini kurma hayali ile kurulmuştur.

• Etnik-i Eterya Cemiyeti:

Bu cemiyetin kuruluş amacı Rumların bağımsızlıklarına kavuşmasını sağlamak amacıyla gösterilse de Bizans İmparatorluğunu tekrar kurmak amacı peşindeydiler. İlk olarak Yunan isyanlarının başlamasıyla kurulmuştur.

• Hınçak ve Taşnak Cemiyeti:

Çan sesi anlamına gelen Hınçak, 1887 yılında İsviçre’de kurulan bir cemiyettir. Marksist cemiyeti olma özelliğini taşıyan bu cemiyet, silahlı mücadeleler içinde olarak Ermenistan’ı kurmak amacıyla kuruldu. Basın olarak kendilerine ait yayın organları bulunan bu cemiyet farklı terör faaliyetleri içine girmiştir. Taşnak ise ittifak anlamını taşımaktadır ve 1890 yılında Tiflis’te kurulan bir cemiyettir. Bu cemiyetin amacı da silahlı mücadeleler vererek Ermenistan’ı kurmaktır.

• Alyans İsrailit ve Makabi Cemiyeti:

Yahudiler tarafından kurulan bu cemiyetin asıl amacı Filistin topraklarında Yahudi Devleti kurmaktır. Bir diğer amacı ise Yahudilerin ticaret haklarını oldukça güçlü bir şekilde savunmak amacıyla kurulmuştur.

B. Milli Varlığa Düşman Zararlı Cemiyetler (TÜRKLER TARAFINDAN KURULAN CEMİYETLER)

• Türkler tarafından kurulan cemiyetlerin tamamına yakını İngiltere tarafından finanse edilmiştir
• Milli mücadeleye karşı olmak amacıyla kurulmuşlardır
• Milli çıkarlar göz ardı edilmiştir
• Bağımsızlık anlayışının aksine faaliyetler içinde çalışmalar yürütülmüştür
• İslamcılık fikri üzerine hareket halindedirler.

• Hürriyet ve İtilaf Fırkası:

İttihat ve Terakki’ne karşı 1911 yılında kurulan bu fırka, 1913 yılında kapatılmış olsa da 1919 yılınta tekrar açılan bir fırkadır. Milli mücadele benimseyişini kesin bir dille reddeden bu fırka halkın kışkırtılması amacıyla kurulmuştur. Hürriyet ve İtilaf fırkasına göre verilen bu mücadelenin hayalden ibaret olmadığı aşikârdır.

• Sulh ve Selameti Osmaniye Fırkası:

İstanbul hükümeti tarafından destek olan bu cemiyetin tek amacı hilafet ve saltanata tam bağlı olmasının gerektiğidir. Padişahın verdiği emirler doğrultusunda kurtuluş mücadelesinin gerçekleşebileceği inancı içinde hareket etmişlerdir.

• İslam Teali Cemiyeti:

İslam görüşünü savunmak amacıyla kurulan bu cemiyet, kurtuluş olarak İslam birliğinin sağlanmasının ardından mücadelelerin zaferle sonuçlanacağını savunmuş ve bu doğrultuda gerekli faaliyetleri göstererek milliyetçiliğe karşı katı tavır sergilemişlerdir.

• Kürt Teali Cemiyet:

Doğu ve Güney Doğu bölgelerinde bağımsız Kürt devleti kurulması amacıyla Seyyit Abdulkadir tarafından kurulan bu cemiyet, başta İngiltere olmak üzere farklı İtilaf devletleri tarafından maddi şekilde desteklenmiş bir cemiyettir.

• İngiliz Muhipler Cemiyeti:

Bu cemiyetin kuruluş amacı ise kurtuluş mücadelesinin tek yolu İngiliz Mandasını kabul etmektir. İngilizlerin himayesi altına girmeyi savunan bu cemiyetin üyelerinden bir tanesi ise Damat Ferit Paşadır. Milli mücadeleye karşı gösterdiği direnişler dile dikkat çeken bu cemiyet, Anadolu bölgelerinde farklı iç karışıklıklara neden olmuş ve İngilizler tarafından maddi destek almıştır.

• Wilson Prensipleri Cemiyeti:

İngiliz Muhipler cemiyeti İngilizlerin himayesi altında kurtuluşun olacağını savunurken, Wilson Prensipleri cemiyeti de İngilizler ile benzerlik gösteren bir amaca sahipti. Wilson Prensipleri cemiyeti ABD himayesi altında olmasını amaçlayan bir hizmet şekli ile kurulmuştur. ABD mandası ve ABD himayesi altında olmaları durumunda kurtuluşun tek yol olduğunu savunmuş ve ABD tarafından ciddi miktarlarda finans alan bir cemiyettir.